Rucho­mość rzepki okre­śla się we wszyst­kich czte­rech kie­run­kach( mini­mum 1.5–2 cm ruchu w każda stronę). Nad­mierna rucho­mość do boku połą­czona z bole­sno­ścią prze­działu przy­środ­ko­wego świad­czy o jej desta­bi­li­za­cji– prze­by­tym zwich­nię­ciu lub podwichnięcia.

Pełną ocenę sta­wów rzepkowo-udowych uzu­peł­nia bada­nie toru ruchu rze­pek. Pod­czas bada­nia w pozy­cji sie­dzą­cej, uda pacjenta są pod­parte, zaś gole­nie i stopy powinny swo­bod­nie zwi­sać. Przy zgię­ciu kolan 90º rzepki skie­ro­wane są ku przodu i nieco do boku. W piśmien­nic­twie anglo­ję­zycz­nym tę nie­znacz­nie roz­bieżną pozy­cje rze­pek, porów­nuje się cza­sem do usta­wie­nia oczu konika polnego.

Kil­ka­krot­nie powta­rzane ruchy zgię­cia i wypro­stu obu kolan pozwa­lają bada­ją­cemu prze­śle­dzić tor ruchu rze­pek. Odchy­le­nia od pra­wi­dło­wego to ruch świad­czą o ist­nie­ją­cej nie­rów­no­wa­dze rzepkowo-udowej. W pew­nych fazach zgi­na­nia i pro­sto­wa­nia oba troczki mogą być nad­mier­nie napięte. W pod­wich­nię­ciu rzepki, w sku­tek skró­ce­nia troczka bocz­nego, widać zba­cza­nie lub pochy­la­nie rzepki w peł­nym wypro­ście przy roz­luź­nio­nych mię­śniach uda. Tro­czek przy­środ­kowy jest wtedy nad­mier­nie naprę­żony, co powo­duje nie­kiedy bóle w stre­fie jego przy­cze­pów do rzepki.

Zgię­cie kolana więk­sze niż 30º spro­wa­dza rzepkę na osiowy tor przez pra­wi­dłowo ukształ­to­wany kły­kieć boczny uda. Przy­czepy troczka przy­środ­ko­wego zostają odcią­żone, bocz­nego zaś ule­gają naprę­że­niu, czemu także towa­rzy­szy cza­sem bolesność.

Stan głowy przy­środ­ko­wej mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda jest naj­le­piej widoczny po zgię­ciu kolana wła­śnie do 30º i przy napię­ciu mię­śnia prze­ciw opo­rowi. Mię­sień ten odpo­wiada ze pra­wi­dłowe usta­wie­nie rzepki[1].

Objaw obronny Fair­banka (appre­hen­sion sign)- szyb­kie prze­su­nię­cie rzepki w kie­runku bocz­nym w zgię­ciu kolana do 30º powo­duje gwał­towne napię­cie mię­śnia czwo­ro­gło­wego uczu­cie lęku przed bólem zwią­za­nym z moż­li­wo­ścią zwich­nię­cia rzepki[2].

Także w zgię­ciu 30º prze­pro­wa­dzany jest test prze­miesz­cza­nia rzepki ( patel­lar glide test). Bada­jący prze­suwa rzepkę na stronę boczną i przy­środ­kową. Prze­su­nię­cie boczne w ¾ suge­ruje nie­wy­dol­ność troczka przy­środ­ko­wego [3].

Rysu­nek przed­sta­wia test prze­me­iesz­cze­nia rzepki ( Wg, N. F. Spra­que: Com­pli­ca­tions in arth­ro­scopy; Rosen­berg T. D., Kolo­wich P.A.:Complications of late­ral reti­na­cu­lar rele­ase, 1989, str 147)

Test bier­nej rota­cji rzepki (pas­sie patel­lar tilt test) wyko­nuje się w wypro­ście kolana. Bada­jący unosi boczny brzeg rzepki od kłyk­cia kości udo­wej. Pra­wi­dłowe war­to­ści miesz­czą się w gra­ni­cach 5–15º odchy­le­nia od poziomu, mniej­sze świad­czą o zwięk­szo­nym bocz­nym naci­sku rzepki[4]

Rysu­nek przed­sta­wia test bier­nej rota­cji rzepki (Wg, N. F. Spra­que: Com­pli­ca­tions in arth­ro­scopy; Rosen­berg T. D., Kolo­wich P.A.:Complications of late­ral reti­na­cu­lar rele­ase, 1989, str 146).

W koń­co­wej fazie wypro­stu moż­liwa jest ocena zewnętrz­nego obrotu goleni. Zwięk­sze­niu zewnętrz­nej rota­cji goleni towa­rzy­szy prze­su­nię­cie guzo­wa­to­ści pisz­czeli, wzrost kąta z zagro­że­niem zwich­nię­cia rzepki. Jest to tzw. próba Helfeta.

E.K.

Jeżeli masz jakieś pyta­nia doty­czące tego tematu pro­simy o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl

Lite­ra­tura:

1. Godlew­ski P.: Ana­liza struk­tury włó­kien i czyn­no­ści głowy przy­środ­ko­wej i bocz­nej mię­śnia czwo­ro­glo­wego uda. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 1992, 57( supl. 2), 166
2. Hug­ston J.C.: Sub­lu­xa­tion of the patel­lae. J. Bone Joint Surg.,1976, 58-B
3. Car­son W.G. i wsp.: “ Patel­lo­fe­mo­ral disor­ders: Phi­si­cal and radio­gra­phic eva­lu­ation. Part I: Phy­si­cal exa­mi­na­tion. Clin. Orthop., 1984, 185, 165
4. Rosen­berg T.D., Kolo­wich P.A.: Com­pli­ca­tioms in arth­ro­scopy. Raven Press Ltd, New York 1989.