W toku ewo­lu­cji nasz krę­go­słup przy­sto­so­wał się do posta­wy pio­no­wej i skła­da się z 33–34 nie­pa­rzy­stych kręgów.Dzielimy je na odcinki:

-         krę­gi szyj­ne (C0-C7)

-         pier­sio­we (TH 1- TH 12)

-         lędź­wio­we (L1-L5)

-         krzy­żo­we (S1-S5)

-         ogo­no­we (CO4-CO5).

Pozo­sta­łe skła­do­we krę­go­słu­pa to 23 krąż­ki mię­dzy­krę­go­we (tzw. dys­ki), rdzeń krę­go­wy i  ner­wy rdzeniowe.

Głów­ne funk­cje krę­go­słu­pa to:

-         utrzy­my­wa­nie cię­ża­ru ciała

-         zapew­nie­nie równowagi

-         amor­ty­za­cja wstrząsów

-         pod­sta­wa przy­cze­pu dla innych kości i tkanek

-         ochro­na rdze­nia krę­go­we­go oraz ner­wów rdzeniowych.

 

Aby podo­łać funk­cji pod­po­ro­wej dla cia­ła krę­gi lędź­wio­we są naj­więk­sze i naj­bar­dziej masyw­ne, stop­nio­wo zmniej­sza­jąc się do górze. Odci­nek lędź­wio­wy musi być w sta­nie spro­stać obcią­że­niu kom­pre­syj­ne­mu wagi tuło­wia, zwięk­sza­ne­mu przez skurcz mię­śni grzbie­tu, któ­re kon­tro­lu­ją pio­no­wą postawę.

Każ­dy trzon krę­gu lędź­wio­we­go zbu­do­wa­ny jest z zewnętrz­nej otocz­ki kości koro­wej, wzmoc­nio­nej od wewnątrz blasz­ka­mi kost­ny­mi zwa­ny­mi belecz­ka­mi, któ­re są uło­żo­ne pio­no­wo i pozio­mo w celu roz­kła­da­nia obciążeń.

Ruchy krę­go­słu­pa są moż­li­we dzię­ki obec­no­ści sta­wów mię­dzy­trzo­no­wych. Są to sta­wy wtór­nie chrząst­ko­we, gdzie trzo­ny oddzie­lo­ne są dys­ka­mi międzykręgowymi.

Krąż­ki i trzo­ny krę­gów nie są w sta­nie samo­dziel­nie utrzy­mać pio­no­wej pozy­cji cia­ła. Struk­tu­ra­mi pod­po­ro­wy­mi są dla nich ele­men­ty tyl­ne krę­gów, pozwa­la­ją­ce kon­tro­lo­wać usta­wie­nie trzo­nów . W odcin­ku lędź­wio­wym są to blasz­ki kost­ne zwa­ne łuka­mi krę­gów, któ­re wraz z tyl­ną czę­ścią krę­gu ogra­ni­cza otwór krę­go­wy. Od stro­ny grzbie­to­wej od każ­de­go krę­gu odcho­dzi wyro­stek kol­czy­sty, a bocz­nie wyrost­ki poprzecz­ne. Na boki odcho­dzą wyrost­ki sta­wo­we gór­ne i dol­ne. Ich rolą jest zapew­nie­nie odpo­wied­niej rucho­mo­ści i danie miej­sca przy­cze­pu dla ścię­gien sta­bi­li­zu­ja­cych ten odci­nek. Cały odci­nek lędź­wio­wy opie­ra się na kości krzy­żo­wej, łącząc się z nią stawowo.

Funk­cjo­nal­ną jed­nost­ką krę­go­słu­pa jest seg­ment rucho­wy. W odcin­ku lędź­wio­wym skła­da się z :

-         dwóch trzo­nów krę­go­wych, łuków krę­gów, wyrost­ków krę­gów, powierzch­ni sta­wo­wych wyrost­ków kręgowych

-         tar­czy międzykręgowej

-         wię­za­deł

-         mię­śni krótkich

-         rdze­nia krę­go­we­go, korze­ni ner­wo­wych i nerwów

naczyń krwio­no­śnych

Wszyst­kie ele­men­ty uło­żo­ne są pod róż­ny­mi kąta­mi two­rząc natu­ral­ne bocz­ne krzywizny:

lor­do­zę szyj­ną, kifo­zę pier­sio­wą i lor­do­zę lędźwiową.

Tar­cza (dysk) skła­da się z cen­tral­nie leżą­ce­go jądra gala­re­to­wa­te­go i obwo­do­wo leżą­ce­go pier­ście­nia włók­ni­ste­go. Trze­cią skła­do­wą jest war­stwa chrząst­ki, któ­ra ogra­ni­cza dysk od góry i dołu, oddzie­la­jąc go od trzo­nu krę­go­we­go (płyt­ka graniczna).

Jądro gala­re­to­wa­te jest pół­płyn­ną masą , skła­da­ją­cą się głów­nie z wody (od 70% u star­szych do 90 % u osób mło­dych). Jego zada­niem jest adap­ta­cja i roz­dzie­la­nie zewnętrz­ne­go naci­sku, jed­na­ko­we roz­dzie­le­nie naci­sku na pier­ścień włók­ni­sty i blasz­ki pokry­wa­ją­ce, speł­nia­nie funk­cji łoży­ska kul­ko­we­go przy ruchach kręgosłupa.

Pier­ścień włók­ni­sty skła­da się z 12–20 kon­cen­trycz­nie uło­żo­nych warstw włó­kien kola­ge­nu, któ­re ota­cza­ją jądro gala­re­to­wa­te. W zależ­no­ści od wie­ku pier­ścień skła­da się z 60–70 % wody, 50–60% kola­ge­nu, 20% pro­te­ogli­ka­nów i 10% ela­sty­ny. War­stwy pier­ście­nia są grub­sze w czę­ści przed­niej i bocz­nej, a cień­sze w czę­ści tyl­no-bocz­nej. Do jego zadań nale­ży: utrzy­my­wa­nie przy sobie trzo­nów krę­gów, przyj­mo­wa­nie i amor­ty­zo­wa­nie obcią­żeń, zapo­bie­ga­nie defor­ma­cjom jądra przy dużym obcią­że­niu, prze­ciw­dzia­ła­nie nad­mier­nym ruchom.

Pod­czas gdy wię­za­dła i sta­wy zapew­nia­ją sta­bi­li­za­cję wewnętrz­ną, kon­tro­lę ruchu umoż­li­wia­ją krę­go­słu­po­wi mię­śnie. W odcin­ku lędź­wio­wym moż­na podzie­lić je na trzy grupy:

-         małe mię­śnie łączą­ce wyrost­ki poprzecz­ne: pośrod­ko­we i brzusz­ne bocz­ne. Ich głów­ną funk­cją jest propriorecepcja.

-         gru­pę przed­nio-bocz­ną: mię­sień lędź­wio­wy więk­szy  czwo­ro­bocz­ny lędź­wi. Pierw­szy z nich   zgi­na bio­dro i wywie­ra nacisk na dys­ki. Dru­gi daje pod­sta­wę dla pra­cy przepony.

-         gru­pę tyl­ną: mię­śnie mię­dzy­kol­co­we, wie­lo­dziel­ny, naj­dłuż­szy i biodrowo-żebrowy.

Mię­śnie mię­dzy­kol­co­we bio­rą udział w pro­prio­re­cep­cji, mię­sień wie­lo­dziel­ny zapo­cząt­ko­wu­je ruch wypro­stu i kon­tro­lu­je zgię­cie. Mię­sień naj­dłuż­szy klat­ki pier­sio­wej – część lędź­wio­wa oraz mię­sień bio­dro­wo-żebro­wy lędź­wi – część lędź­wio­wa to pro­stow­ni­ki i kon­tro­le­rzy zgię­cia i skło­nu w bok. Mię­sień naj­dłuż­szy klat­ki pier­sio­wej – część pier­sio­wa odpo­wia­da za pro­sto­wa­nie klat­ki pier­sio­wej w sto­sun­ku do mied­ni­cy i kon­tro­lu­je ruchy zgię­cio­we tuło­wia. Mię­sień bio­dro­wo-żebro­wy – część pier­sio­wa pro­stu­je klat­kę wzglę­dem mied­ni­cy lub kon­tro­lu­je zgię­cie tuło­wia do przo­du lub boku.

Żad­ne­mu z mię­śni oko­li­cy lędź­wio­wej nie moż­na przy­pi­sać tyl­ko jed­nej funk­cji lub toru dzia­ła­nia. Wszyst­kie dzia­ła­ją na – lub przez – każ­dy z krę­gów tego odcinka.

Mię­śnie krę­go­słu­pa lędź­wio­we­go pokry­te są trze­ma war­stwa­mi powię­zi (powięź piersiowo-lędźwiowa).

Tyl­na powierzch­nia trzo­nów krę­gów i krąż­ków mię­dzy­krę­go­wych two­rzy dno kana­łu krę­go­we­go. Skle­pie­nie kana­łu two­rzą blasz­ki łuków krę­gów i wię­za­dła żół­te. Ścia­ny bocz­ne to nasa­dy łuków krę­go­wych, pomię­dzy któ­ry­mi otwo­ry mię­dzy­krę­go­we two­rzą prze­strzeń dla korze­ni nerwowych.

Rdzeń krę­go­wy docho­dzi do wyso­ko­ści L1‑2. Ner­wy rdze­nio­we odcin­ka lędź­wio­we­go, krzy­żo­we­go i guzicz­ne­go są two­rzo­ne przez opusz­cza­ją­ce rdzeń korze­nie brzusz­ne i grzbie­to­we. Korze­nie, odcho­dząc od rdze­nia, bie­gną do otwo­ru mię­dzy­kre­go­we­go poni­żej krę­gu tego same­go seg­men­tu. Kil­ka koń­co­wych korze­ni przy­po­mi­na włók­na z ogo­na, dla­te­go nazy­wa się je ‘’ogo­nem końskim’’.

Rdzeń krę­go­wy i ogon koń­ski znaj­du­ją się  wewnątrz wor­ka opo­ny twar­dej, zawie­ra­ją­ce­go płyn mózgo­wo-rdze­nio­wy, któ­ry zanu­rza i odży­wia korze­nie ner­wo­we. Sta­no­wi to ochro­nę dla ner­wów. Zmia­ny takie jak oste­ofi­ty, prze­pu­kli­ny krąż­ków, wypu­kle­nia wię­za­dła żół­te­go czy tor­bie­le sta­wów mię­dzy­wy­rost­ko­wych, unie­moż­li­wia­ją pra­wi­dło­wy prze­bieg nerwów.

A.W.

Jeże­li masz jakieś pyta­nia doty­czą­ce tego tema­tu pro­si­my o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl