W toku ewo­lu­cji nasz krę­go­słup przy­sto­so­wał się do postawy pio­no­wej i składa się z 33–34 nie­pa­rzy­stych kręgów.Dzielimy je na odcinki:

-         kręgi szyjne (C0-C7)

-         pier­siowe (TH 1– TH 12)

-         lędź­wiowe (L1-L5)

-         krzy­żowe (S1-S5)

-         ogo­nowe (CO4-CO5).

Pozo­stałe skła­dowe krę­go­słupa to 23 krążki mię­dzy­krę­gowe (tzw. dyski), rdzeń krę­gowy i  nerwy rdzeniowe.

Główne funk­cje krę­go­słupa to:

-         utrzy­my­wa­nie cię­żaru ciała

-         zapew­nie­nie równowagi

-         amor­ty­za­cja wstrząsów

-         pod­stawa przy­czepu dla innych kości i tkanek

-         ochrona rdze­nia krę­go­wego oraz ner­wów rdzeniowych.

 

Aby podo­łać funk­cji pod­po­ro­wej dla ciała kręgi lędź­wiowe są naj­więk­sze i naj­bar­dziej masywne, stop­niowo zmniej­sza­jąc się do górze. Odci­nek lędź­wiowy musi być w sta­nie spro­stać obcią­że­niu kom­pre­syj­nemu wagi tuło­wia, zwięk­sza­nemu przez skurcz mię­śni grzbietu, które kon­tro­lują pio­nową postawę.

Każdy trzon kręgu lędź­wio­wego zbu­do­wany jest z zewnętrz­nej otoczki kości koro­wej, wzmoc­nio­nej od wewnątrz blasz­kami kost­nymi zwa­nymi belecz­kami, które są uło­żone pio­nowo i poziomo w celu roz­kła­da­nia obciążeń.

Ruchy krę­go­słupa są moż­liwe dzięki obec­no­ści sta­wów mię­dzy­trzo­no­wych. Są to stawy wtór­nie chrząst­kowe, gdzie trzony oddzie­lone są dys­kami międzykręgowymi.

Krążki i trzony krę­gów nie są w sta­nie samo­dziel­nie utrzy­mać pio­no­wej pozy­cji ciała. Struk­tu­rami pod­po­ro­wymi są dla nich ele­menty tylne krę­gów, pozwa­la­jące kon­tro­lo­wać usta­wie­nie trzo­nów . W odcinku lędź­wio­wym są to blaszki kostne zwane łukami krę­gów, które wraz z tylną czę­ścią kręgu ogra­ni­cza otwór krę­gowy. Od strony grzbie­to­wej od każ­dego kręgu odcho­dzi wyro­stek kol­czy­sty, a bocz­nie wyrostki poprzeczne. Na boki odcho­dzą wyrostki sta­wowe górne i dolne. Ich rolą jest zapew­nie­nie odpo­wied­niej rucho­mo­ści i danie miej­sca przy­czepu dla ścię­gien sta­bi­li­zu­ja­cych ten odci­nek. Cały odci­nek lędź­wiowy opiera się na kości krzy­żo­wej, łącząc się z nią stawowo.

Funk­cjo­nalną jed­nostką krę­go­słupa jest seg­ment ruchowy. W odcinku lędź­wio­wym składa się z :

-         dwóch trzo­nów krę­go­wych, łuków krę­gów, wyrost­ków krę­gów, powierzchni sta­wo­wych wyrost­ków kręgowych

-         tar­czy międzykręgowej

-         wię­za­deł

-         mię­śni krótkich

-         rdze­nia krę­go­wego, korzeni ner­wo­wych i nerwów

naczyń krwio­no­śnych

Wszyst­kie ele­menty uło­żone są pod róż­nymi kątami two­rząc natu­ralne boczne krzywizny:

lor­dozę szyjną, kifozę pier­siową i lor­dozę lędźwiową.

Tar­cza (dysk) składa się z cen­tral­nie leżą­cego jądra gala­re­to­wa­tego i obwo­dowo leżą­cego pier­ście­nia włók­ni­stego. Trze­cią skła­dową jest war­stwa chrząstki, która ogra­ni­cza dysk od góry i dołu, oddzie­la­jąc go od trzonu krę­go­wego (płytka graniczna).

Jądro gala­re­to­wate jest pół­płynną masą , skła­da­jącą się głów­nie z wody (od 70% u star­szych do 90 % u osób mło­dych). Jego zada­niem jest adap­ta­cja i roz­dzie­la­nie zewnętrz­nego naci­sku, jed­na­kowe roz­dzie­le­nie naci­sku na pier­ścień włók­ni­sty i blaszki pokry­wa­jące, speł­nia­nie funk­cji łoży­ska kul­ko­wego przy ruchach kręgosłupa.

Pier­ścień włók­ni­sty składa się z 12–20 kon­cen­trycz­nie uło­żo­nych warstw włó­kien kola­genu, które ota­czają jądro gala­re­to­wate. W zależ­no­ści od wieku pier­ścień składa się z 60–70 % wody, 50–60% kola­genu, 20% pro­te­ogli­ka­nów i 10% ela­styny. War­stwy pier­ście­nia są grub­sze w czę­ści przed­niej i bocz­nej, a cień­sze w czę­ści tylno-bocznej. Do jego zadań należy: utrzy­my­wa­nie przy sobie trzo­nów krę­gów, przyj­mo­wa­nie i amor­ty­zo­wa­nie obcią­żeń, zapo­bie­ga­nie defor­ma­cjom jądra przy dużym obcią­że­niu, prze­ciw­dzia­ła­nie nad­mier­nym ruchom.

Pod­czas gdy wię­za­dła i stawy zapew­niają sta­bi­li­za­cję wewnętrzną, kon­trolę ruchu umoż­li­wiają krę­go­słu­powi mię­śnie. W odcinku lędź­wio­wym można podzie­lić je na trzy grupy:

-         małe mię­śnie łączące wyrostki poprzeczne: pośrod­kowe i brzuszne boczne. Ich główną funk­cją jest propriorecepcja.

-         grupę przednio-boczną: mię­sień lędź­wiowy więk­szy  czwo­ro­boczny lędźwi. Pierw­szy z nich   zgina bio­dro i wywiera nacisk na dyski. Drugi daje pod­stawę dla pracy przepony.

-         grupę tylną: mię­śnie mię­dzy­kol­cowe, wie­lo­dzielny, naj­dłuż­szy i biodrowo-żebrowy.

Mię­śnie mię­dzy­kol­cowe biorą udział w pro­prio­re­cep­cji, mię­sień wie­lo­dzielny zapo­cząt­ko­wuje ruch wypro­stu i kon­tro­luje zgię­cie. Mię­sień naj­dłuż­szy klatki pier­sio­wej – część lędź­wiowa oraz mię­sień biodrowo-żebrowy lędźwi – część lędź­wiowa to pro­stow­niki i kon­tro­le­rzy zgię­cia i skłonu w bok. Mię­sień naj­dłuż­szy klatki pier­sio­wej – część pier­siowa odpo­wiada za pro­sto­wa­nie klatki pier­sio­wej w sto­sunku do mied­nicy i kon­tro­luje ruchy zgię­ciowe tuło­wia. Mię­sień biodrowo-żebrowy – część pier­siowa pro­stuje klatkę wzglę­dem mied­nicy lub kon­tro­luje zgię­cie tuło­wia do przodu lub boku.

Żad­nemu z mię­śni oko­licy lędź­wio­wej nie można przy­pi­sać tylko jed­nej funk­cji lub toru dzia­ła­nia. Wszyst­kie dzia­łają na – lub przez – każdy z krę­gów tego odcinka.

Mię­śnie krę­go­słupa lędź­wio­wego pokryte są trzema war­stwami powięzi (powięź piersiowo-lędźwiowa).

Tylna powierzch­nia trzo­nów krę­gów i krąż­ków mię­dzy­krę­go­wych two­rzy dno kanału krę­go­wego. Skle­pie­nie kanału two­rzą blaszki łuków krę­gów i wię­za­dła żółte. Ściany boczne to nasady łuków krę­go­wych, pomię­dzy któ­rymi otwory mię­dzy­krę­gowe two­rzą prze­strzeń dla korzeni nerwowych.

Rdzeń krę­gowy docho­dzi do wyso­ko­ści L1-2. Nerwy rdze­niowe odcinka lędź­wio­wego, krzy­żo­wego i guzicz­nego są two­rzone przez opusz­cza­jące rdzeń korze­nie brzuszne i grzbie­towe. Korze­nie, odcho­dząc od rdze­nia, bie­gną do otworu mię­dzy­kre­go­wego poni­żej kręgu tego samego seg­mentu. Kilka koń­co­wych korzeni przy­po­mina włókna z ogona, dla­tego nazywa się je ‘’ogo­nem końskim’’.

Rdzeń krę­gowy i ogon koń­ski znaj­dują się  wewnątrz worka opony twar­dej, zawie­ra­ją­cego płyn mózgowo-rdzeniowy, który zanu­rza i odży­wia korze­nie ner­wowe. Sta­nowi to ochronę dla ner­wów. Zmiany takie jak oste­ofity, prze­pu­kliny krąż­ków, wypu­kle­nia wię­za­dła żół­tego czy tor­biele sta­wów mię­dzy­wy­rost­ko­wych, unie­moż­li­wiają pra­wi­dłowy prze­bieg nerwów.

A.W.

Jeżeli masz jakieś pyta­nia doty­czące tego tematu pro­simy o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl