Rucho­mość rzep­ki okre­śla się we wszyst­kich czte­rech kie­run­kach( mini­mum 1.5–2 cm ruchu w każ­da stro­nę). Nad­mier­na rucho­mość do boku połą­czo­na z bole­sno­ścią prze­dzia­łu przy­środ­ko­we­go świad­czy o jej desta­bi­li­za­cji- prze­by­tym zwich­nię­ciu lub podwichnięcia.

Peł­ną oce­nę sta­wów rzep­ko­wo-udo­wych uzu­peł­nia bada­nie toru ruchu rze­pek. Pod­czas bada­nia w pozy­cji sie­dzą­cej, uda pacjen­ta są pod­par­te, zaś gole­nie i sto­py powin­ny swo­bod­nie zwi­sać. Przy zgię­ciu kolan 90º rzep­ki skie­ro­wa­ne są ku przo­du i nie­co do boku. W piśmien­nic­twie anglo­ję­zycz­nym tę nie­znacz­nie roz­bież­ną pozy­cje rze­pek, porów­nu­je się cza­sem do usta­wie­nia oczu koni­ka polnego.

Kil­ka­krot­nie powta­rza­ne ruchy zgię­cia i wypro­stu obu kolan pozwa­la­ją bada­ją­ce­mu prze­śle­dzić tor ruchu rze­pek. Odchy­le­nia od pra­wi­dło­we­go to ruch świad­czą o ist­nie­ją­cej nie­rów­no­wa­dze rzep­ko­wo-udo­wej. W pew­nych fazach zgi­na­nia i pro­sto­wa­nia oba trocz­ki mogą być nad­mier­nie napię­te. W pod­wich­nię­ciu rzep­ki, w sku­tek skró­ce­nia trocz­ka bocz­ne­go, widać zba­cza­nie lub pochy­la­nie rzep­ki w peł­nym wypro­ście przy roz­luź­nio­nych mię­śniach uda. Tro­czek przy­środ­ko­wy jest wte­dy nad­mier­nie naprę­żo­ny, co powo­du­je nie­kie­dy bóle w stre­fie jego przy­cze­pów do rzepki.

Zgię­cie kola­na więk­sze niż 30º spro­wa­dza rzep­kę na osio­wy tor przez pra­wi­dło­wo ukształ­to­wa­ny kły­kieć bocz­ny uda. Przy­cze­py trocz­ka przy­środ­ko­we­go zosta­ją odcią­żo­ne, bocz­ne­go zaś ule­ga­ją naprę­że­niu, cze­mu tak­że towa­rzy­szy cza­sem bolesność.

Stan gło­wy przy­środ­ko­wej mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda jest naj­le­piej widocz­ny po zgię­ciu kola­na wła­śnie do 30º i przy napię­ciu mię­śnia prze­ciw opo­ro­wi. Mię­sień ten odpo­wia­da ze pra­wi­dło­we usta­wie­nie rzepki[1].

Objaw obron­ny Fair­ban­ka (appre­hen­sion sign)- szyb­kie prze­su­nię­cie rzep­ki w kie­run­ku bocz­nym w zgię­ciu kola­na do 30º powo­du­je gwał­tow­ne napię­cie mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uczu­cie lęku przed bólem zwią­za­nym z moż­li­wo­ścią zwich­nię­cia rzepki[2].

Tak­że w zgię­ciu 30º prze­pro­wa­dza­ny jest test prze­miesz­cza­nia rzep­ki ( patel­lar gli­de test). Bada­ją­cy prze­su­wa rzep­kę na stro­nę bocz­ną i przy­środ­ko­wą. Prze­su­nię­cie bocz­ne w ¾ suge­ru­je nie­wy­dol­ność trocz­ka przy­środ­ko­we­go [3].

Rysu­nek przed­sta­wia test prze­me­iesz­cze­nia rzep­ki ( Wg, N. F. Spra­que: Com­pli­ca­tions in arth­ro­sco­py; Rosen­berg T. D., Kolo­wich P.A.:Complications of late­ral reti­na­cu­lar rele­ase, 1989, str 147)

Test bier­nej rota­cji rzep­ki (pas­sie patel­lar tilt test) wyko­nu­je się w wypro­ście kola­na. Bada­ją­cy uno­si bocz­ny brzeg rzep­ki od kłyk­cia kości udo­wej. Pra­wi­dło­we war­to­ści miesz­czą się w gra­ni­cach 5–15º odchy­le­nia od pozio­mu, mniej­sze świad­czą o zwięk­szo­nym bocz­nym naci­sku rzepki[4]

Rysu­nek przed­sta­wia test bier­nej rota­cji rzep­ki (Wg, N. F. Spra­que: Com­pli­ca­tions in arth­ro­sco­py; Rosen­berg T. D., Kolo­wich P.A.:Complications of late­ral reti­na­cu­lar rele­ase, 1989, str 146).

W koń­co­wej fazie wypro­stu moż­li­wa jest oce­na zewnętrz­ne­go obro­tu gole­ni. Zwięk­sze­niu zewnętrz­nej rota­cji gole­ni towa­rzy­szy prze­su­nię­cie guzo­wa­to­ści pisz­cze­li, wzrost kąta z zagro­że­niem zwich­nię­cia rzep­ki. Jest to tzw. pró­ba Helfeta.

E.K.

Jeże­li masz jakieś pyta­nia doty­czące tego tema­tu pro­simy o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl

Lite­ra­tu­ra:

1. Godlew­ski P.: Ana­li­za struk­tu­ry włó­kien i czyn­no­ści gło­wy przy­środ­ko­wej i bocz­nej mię­śnia czwo­ro­glo­we­go uda. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 1992, 57( supl. 2), 166
2. Hug­ston J.C.: Sub­lu­xa­tion of the patel­lae. J. Bone Joint Surg.,1976, 58‑B
3. Car­son W.G. i wsp.: “ Patel­lo­fe­mo­ral disor­ders: Phi­si­cal and radio­gra­phic eva­lu­ation. Part I: Phy­si­cal exa­mi­na­tion. Clin. Orthop., 1984, 185, 165
4. Rosen­berg T.D., Kolo­wich P.A.: Com­pli­ca­tioms in arth­ro­sco­py. Raven Press Ltd, New York 1989.