Rzep­ka jest nie­zwy­kle istot­nym, acz­kol­wiek czę­sto nie­do­ce­nia­nym ele­men­tem kola­na. To wła­śnie dzię­ki obec­no­ści rzep­ki staw kola­no­wy jest tak nie­zwy­kle sprzę­żo­ny ze sta­wem rzepkowo-udowym. 

Zarów­no w wypro­ście jak i pod­czas zgi­na­nia sta­wu kola­no­we­go rzep­ka osła­nia czę­ści kłyk­ci kości udo­wej i dla­te­go w piśmien­nic­twie anglo­ję­zycz­nym jest nie­kie­dy nazy­wa­na „czap­ką kola­na” (knee cap). Ochron­na pozy­cja nara­ża ją jed­nak na uszko­dze­nia tym bar­dziej, że brak tu bufo­ro­we­go pokry­cia tkan­ka­mi miękkimi.

Głów­nym zada­niem rzep­ki jest prze­no­sze­nie dużych obcią­żeń dyna­micz­nych. Sprzy­ja temu gru­ba war­stwa chrząst­ki szkli­stej pokry­wa­ją­ca powierzch­nię stawową.

Rzep­ka zwięk­sza moment wyprost­ny kola­na a co za tym idzie powo­du­je wzrost sku­tecz­no­ści ramie­nia siły mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda. Kolej­ną jej funk­cją jest cen­tra­li­za­cja roz­bież­nych sił mecha­ni­zmu wyprost­ne­go wszyst­kich czę­ści mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda. Gło­wa pro­sta i pośred­nia prze­su­wa­ją rzep­kę ku górze, bocz­na ku górze i na bok a przy­środ­ko­wa ku górze i przy­środ­ko­wo. Zatem pod­czas pro­sto­wa­nia kola­na wszyst­kie czę­ści mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda są syner­gi­sta­mi w ruchu rzep­ki ku górze. Dodat­ko­wo nale­ży zauwa­żyć, że gło­wy przy­środ­ko­wa i bocz­na są anta­go­ni­sta­mi w ruchu rzep­ki w płasz­czyź­nie czołowej.

Udział rzep­ki w sys­te­mie mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda jest nie­zwy­kle waż­ny, gdyż dzia­ła ona jako blo­czek, zmie­nia­jąc kie­ru­nek pocią­ga­nia przez ten mię­sień w akcie wypro­stuj kola­na. Dzia­ła­nie rzep­ki jako blocz­ka uwi­dacz­nia się naj­bar­dziej w koń­co­wej fazie wypro­stuj sta­wu. Przy zgię­ciu 90º rola ta znacz­nie male­je na sku­tek prze­miesz­cza­nia się rzep­ki mię­dzy kłyk­cie kości udo­wej. Bez rzep­ki mię­sień czwo­ro­gło­wy tra­ci ok. 30% swo­jej mecha­nicz­nej siły przy kącie zgię­cia sta­wu do 45º, a siła potrzeb­na do wypro­sto­wa­nia kola­na zwięk­sza się wówczas15-20%.Stwierdzono tak­że, że przy sta­wie kola­no­wym pozba­wio­nym rzep­ki znacz­nie wzra­sta­ją siły doci­sku w sta­wie pisz­cze­lo­wo-udo­wym, pro­wa­dząc do zmian przeciążeniowych.

Z powszech­nym prze­świad­cze­niem o dużym zna­cze­niu rze­pek dla czyn­no­ści kolan nie­ste­ty nie każ­dy się zga­dza. Pogląd ten ma nie­licz­nych prze­ciw­ni­ków (np.Brooke i Hey-Gro­ves), któ­rzy uwa­ża­ją, że w mecha­ni­ce kola­na rzep­ka jest zbęd­nym a nawet uciąż­li­wym ele­men­tem. Przy­ta­cza­ją oni przy­kład kan­gu­ra, któ­ry poru­sza się dłu­gi­mi sko­ka­mi mimo bra­ku rze­pek. Takie porów­na­nie warun­ków bio­me­cha­nicz­nych zwie­rząt i czło­wie­ka wyda­je się jed­nak nie­ade­kwat­ne, ponie­waż zwie­rzę­ta poru­sza­ją się na sta­le ugię­tych kola­nach a o ich spraw­no­ści decy­du­ją rów­nież sil­nie roz­bu­do­wa­ne mię­śnie łydek i stóp.

Reasu­mu­jąc rzep­ka chro­ni staw kola­no­wy od przo­du, jej cen­tral­ne poło­że­nie zwięk­sza ramię dzwi­gni, a tak­że dzia­ła­nie mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda, kie­ru­jąc jego ścię­gno pod więk­szym kątem do przy­cze­pu na kości pisz­cze­lo­wej. Zapew­nia rów­no­mier­ne roz­ło­że­nie sił obcią­ża­ją­cych, jakie dzia­ła­ją na kość udo­wą, poprzez zwięk­sza­nie obsza­ru kon­tak­tu mię­dzy wię­za­dłem rzep­ki a kością udową.

Zna­cze­nie rzep­ki wyjąt­ko­wo łatwo dostrzec, po nie­odzow­nych nie­kie­dy wycię­ciach tej struk­tu­ry. Obser­wu­je­my wte­dy obni­że­nie spraw­no­ści sta­wów kola­no­wych, ponie­waż skra­ca się ramię siły mię­śnia czwo­ro­gło­we­go uda. Dodać tu rów­nież trze­ba, że utra­ta rzep­ki powo­du­je defekt kosme­tycz­ny, dotkli­wy zwłasz­cza dla kobiet. Zatem dzię­ki rzep­ce uzy­sku­je­my tak­że este­tycz­ny wygląd kolana.

Wię­cej na temat ana­to­mii rzep­ki https://www.fizjoinformator.pl/rzepka/

Czyn­ne i bier­ne sta­bi­li­za­tory rzep­ki: https://www.fizjoinformator.pl/czynne-i-bierne-stabilizatory-rzepki/

E.K.

Jeże­li masz jakieś pyta­nia doty­czące tego tema­tu pro­simy o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl