Rzepka jest nie­zwy­kle istot­nym, acz­kol­wiek czę­sto nie­do­ce­nia­nym ele­men­tem kolana. To wła­śnie dzięki obec­no­ści rzepki staw kola­nowy jest tak nie­zwy­kle sprzę­żony ze sta­wem rzepkowo-udowym.

Zarówno w wypro­ście jak i pod­czas zgi­na­nia stawu kola­no­wego rzepka osła­nia czę­ści kłykci kości udo­wej i dla­tego w piśmien­nic­twie anglo­ję­zycz­nym jest nie­kiedy nazy­wana „czapką kolana” (knee cap). Ochronna pozy­cja naraża ją jed­nak na uszko­dze­nia tym bar­dziej, że brak tu bufo­ro­wego pokry­cia tkan­kami miękkimi.

Głów­nym zada­niem rzepki jest prze­no­sze­nie dużych obcią­żeń dyna­micz­nych. Sprzyja temu gruba war­stwa chrząstki szkli­stej pokry­wa­jąca powierzch­nię stawową.

Rzepka zwięk­sza moment wyprostny kolana a co za tym idzie powo­duje wzrost sku­tecz­no­ści ramie­nia siły mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda. Kolejną jej funk­cją jest cen­tra­li­za­cja roz­bież­nych sił mecha­ni­zmu wyprost­nego wszyst­kich czę­ści mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda. Głowa pro­sta i pośred­nia prze­su­wają rzepkę ku górze, boczna ku górze i na bok a przy­środ­kowa ku górze i przy­środ­kowo. Zatem pod­czas pro­sto­wa­nia kolana wszyst­kie czę­ści mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda są syner­gi­stami w ruchu rzepki ku górze. Dodat­kowo należy zauwa­żyć, że głowy przy­środ­kowa i boczna są anta­go­ni­stami w ruchu rzepki w płasz­czyź­nie czołowej.

Udział rzepki w sys­te­mie mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda jest nie­zwy­kle ważny, gdyż działa ona jako blo­czek, zmie­nia­jąc kie­ru­nek pocią­ga­nia przez ten mię­sień w akcie wypro­stuj kolana. Dzia­ła­nie rzepki jako bloczka uwi­dacz­nia się naj­bar­dziej w koń­co­wej fazie wypro­stuj stawu. Przy zgię­ciu 90º rola ta znacz­nie maleje na sku­tek prze­miesz­cza­nia się rzepki mię­dzy kłyk­cie kości udo­wej. Bez rzepki mię­sień czwo­ro­głowy traci ok. 30% swo­jej mecha­nicz­nej siły przy kącie zgię­cia stawu do 45º, a siła potrzebna do wypro­sto­wa­nia kolana zwięk­sza się wówczas15-20%.Stwierdzono także, że przy sta­wie kola­no­wym pozba­wio­nym rzepki znacz­nie wzra­stają siły doci­sku w sta­wie piszczelowo-udowym, pro­wa­dząc do zmian przeciążeniowych.

Z powszech­nym prze­świad­cze­niem o dużym zna­cze­niu rze­pek dla czyn­no­ści kolan nie­stety nie każdy się zga­dza. Pogląd ten ma nie­licz­nych prze­ciw­ni­ków (np.Brooke i Hey-Groves), któ­rzy uwa­żają, że w mecha­nice kolana rzepka jest zbęd­nym a nawet uciąż­li­wym ele­men­tem. Przy­ta­czają oni przy­kład kan­gura, który poru­sza się dłu­gimi sko­kami mimo braku rze­pek. Takie porów­na­nie warun­ków bio­me­cha­nicz­nych zwie­rząt i czło­wieka wydaje się jed­nak nie­ade­kwatne, ponie­waż zwie­rzęta poru­szają się na stale ugię­tych kola­nach a o ich spraw­no­ści decy­dują rów­nież sil­nie roz­bu­do­wane mię­śnie łydek i stóp.

Reasu­mu­jąc rzepka chroni staw kola­nowy od przodu, jej cen­tralne poło­że­nie zwięk­sza ramię dzwi­gni, a także dzia­ła­nie mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda, kie­ru­jąc jego ścię­gno pod więk­szym kątem do przy­czepu na kości pisz­cze­lo­wej. Zapew­nia rów­no­mierne roz­ło­że­nie sił obcią­ża­ją­cych, jakie dzia­łają na kość udową, poprzez zwięk­sza­nie obszaru kon­taktu mię­dzy wię­za­dłem rzepki a kością udową.

Zna­cze­nie rzepki wyjąt­kowo łatwo dostrzec, po nie­odzow­nych nie­kiedy wycię­ciach tej struk­tury. Obser­wu­jemy wtedy obni­że­nie spraw­no­ści sta­wów kola­no­wych, ponie­waż skraca się ramię siły mię­śnia czwo­ro­gło­wego uda. Dodać tu rów­nież trzeba, że utrata rzepki powo­duje defekt kosme­tyczny, dotkliwy zwłasz­cza dla kobiet. Zatem dzięki rzepce uzy­sku­jemy także este­tyczny wygląd kolana.

Wię­cej na temat ana­to­mii rzepki https://www.fizjoinformator.pl/rzepka/

Czynne i bierne sta­bi­li­za­tory rzepki: https://www.fizjoinformator.pl/czynne-i-bierne-stabilizatory-rzepki/

E.K.

Jeżeli masz jakieś pyta­nia doty­czące tego tematu pro­simy o kon­takt :   kontakt@fizjoinformator.pl